Dat valt dan weer tegen: het boekje van Nooteboom over Japan dat ik cadeau kreeg, blijkt een bundeling van verhalen die ik al eerder las in andere boeken van hem.
Een hedendaags hoofdkussenboek, je draagt het bij je om erin te schrijven zodra je je even kunt terugtrekken. Of, zoals ik, een half uurtje in de ochtend, voordat de dagelijkse beslommeringen losbarsten. Ik heb een rij kussenboekjes. Ik schreef er al eerder over.
Austin Kleon schrijft grappig over zijn notebook-rituelen en gunt ons een kijkje in zijn notitieboeken.
Hier een kijkje in de mijne: eentje uit 2017 en eentje uit 2009.
Het volgende boek op het stapeltje is Hagers Peeters’Wasdom. Gedichten. Die lees je niet back-to-back dus ik open Pieter Steinz’ Het Web van de Wereldliteratuur ernaast. Dat is mijn leesplan.
Ik open een brief in een witte enveloppe aan de heer De Greef. De brief blijkt van DUO en gericht aan mijn zoon.
Geachte heer De Greef,
De bedragen voor volgend jaar zijn vastgesteld. Het gaat over het product:
Aanvullende beurs
Welke gegevens van u zijn gebruikt voor de berekening van de aanvullende beurs van uw kind(eren), leest u in het bericht dat voor u klaarstaat in > Mijn DUO. Meer informatie over de aanvullende beurs kunt u lezen op duo.nl/extrageld
DUO verkoopt dus tegenwoordig producten. Financiële producten. De studieschuld van onze kinderen is een product met winstoogmerk geworden. Met dank aan de partijen die toegankelijkheid van het onderwijs zo hoog in het vaandel hadden.
Later:
Ik lees nog steeds Wasdom en de editie Aaah! van Hard//hoofd magazine. Een moeilijke mix want beide vereisen hun eigen mindset, maar laten zich ook moeilijk Binge-lezen.
Later: Ik lees Aaah! van Hard Hoofd uit. Leuk afwisselend, verfrissend.
Nog later:
Ik lees Wasdom uit. Moet ik nog eens lezen. Gedichten die je leest als een liedje. Misschien staat het ook wel zo in de tekst. Als je niet oplet, hoor je het niet.
Thomas Piketty en Michael Sandel schreven Gelijkheid (Equality). Het boek verscheen dit jaar, maar het voelt als een boek out of time in onze door verrechtsing en populisme gedomineerde tijd, waarin een streven naar gelijkheid weinig prioriteit lijkt te hebben. Thomas Piketty is een Franse econoom en schrijver, Sandel een Amerikaanse filosoof. Samen schreven ze Gelijkheid, in losse dialoogvorm, over hoe de ongelijkheid op economisch en politiek vlak, maar ook op het vlak van waardigheid, is gegroeid in de afgelopen decennia, en hoe deze zou kunnen worden hersteld.
Twee belangrijke instrumenten die de auteurs bespreken voor het verminderen van ongelijkheid zijn herverdeling en decommodificatie. (Ze ‘bespreken’ het in bijna letterlijke zin: de vorm van het boekje is die van een tweegesprek.) Bij decommodificatie worden economische sectoren buiten het winststreven van de markten gehouden. Denk aan onderwijs, gezondheidszorg en openbaar vervoer. Hierdoor kan de overheid beter sturen zodat de diensten beschikbaar blijven voor het hele volk en niet alleen voor degenen die het kunnen betalen.
Herverdeling is een ander mechanisme dat kan worden ingezet om vermogen eerlijker te verdelen, bijvoorbeeld door middel van een progressief belastingstelsel.
Problematisch in de politieke context is dat beide mechanismen door Westerse regeringen over de afgelopen decennia zijn afgebroken, vooral ook door partijen met een sociale inslag. Voorbeelden zijn Clinton, die vol inzette op het door Reagan gestarte marktdenken in overheidsdiensten, en Obama, die tijdens de financiële crisis van 2008/2009 commerciële ondernemingen moest uitkopen met grote sommen publiek geld. Ook in ons land zijn dergelijke voorbeelden eenvoudig te vinden waarbij marktwerking in publieke diensten door linkse partijen werd geaccordeerd of zelfs geïnitieerd: het openbaar vervoer, de energievoorziening, het zorgstelsel.
Sandel en Piketty voeren een discussie in het boek over de toegankelijkheid van universitair onderwijs voor mensen met lagere inkomens. Maar ook over het verbeteren van de waardering in de maatschappij voor mensen die lager zijn opgeleid.
Het verbeteren van de volksvertegenwoordiging van lager opgeleiden is ook een punt van aandacht in het boek. Hoe kunnen we deze groepen beter vertegenwoordigd krijgen in het parlement en vertegenwoordigende organen? Door een ander kiesstelsel?
Het populisme heeft de ongelijkheid aangegrepen om de politieke macht naar zich toe te trekken. Door de grieven van deze mensen aan te spreken hebben ze veel stemmen uit deze groepen weten te bemachtigen. Andere politieke partijen hebben vooralsnog grote moeite deze mensen aan te spreken. De partijen aan de linkerkant van het politieke spectrum hebben de vrije markt omarmd zonder daarbij de gemeenschapszin in overweging te nemen, zonder oog voor de impact op lokale markten en industrieën.
Open grenzen, zo blijkt, leiden ook tot ander internationaal beleid. De scheefgroei die is ontstaan, is een gevolg van het ontbreken van een goed internationaal beleid. Het antwoord van Trump, terugkeren naar nationale belangen, is juist een beweging in de verkeerde richting. We zouden juist moeten kijken naar verder gaande internationale afspraken: over minimumlonen, over fatsoenlijke vennootschapsbelastingen voor internationaal opererende bedrijven, over milieumaatregelen, afspraken die ervoor zorgen dat lokale economieën worden beschermd. Zo ontstaat een beeld: identiteit en waardigheid van minder rijken moet op de agenda komen, het beteugelen van de kosten van de vrije markt op bijvoorbeeld het klimaat, het beschermen van nationale markten door internationale afspraken.
In het internationale politieke klimaat dat de afgelopen jaren is ontstaan, lijkt elke afspraak een loze belofte, als er überhaupt al een bereidheid is om tot afspraken te komen. Het overleven van politieke leiders lijkt belangrijker dan de belangen van de bevolking, en het opbouwende en praktische betoog van Piketty en Sandel lijkt helaas iets voor een verre toekomst.
Fifteen years ago, relatively little was known about Baker. This was partly due to the writer’s strategic development of his own mystery. In the winter of 1967, he was given an Arts Council award of £1,200. The Daily Telegraph reported on the award: “The most unusual of the [recipients] is John Baker, who lives in a council house in Essex and does not want to say which town in case the neighbours discover what he does. He has no telephone and never leaves his home.
Hetty Saunders kreeg toegang tot de archieven van J.A. Baker. Maar zelfs Saunders weet daarmee de biografie van deze teruggetrokken levende schrijver niet meer volume te geven dan zo’ 140 pagina’s. De rest van het boek deelt een selectie uit de gedichten die Baker schreef, en stukken uit de archieven.
Baker was een man die erg op zichzelf was. Hij had een paar vrienden, die hij trouw bleef. Zijn schrijven was uiterst precies, zijn observaties zijn precies en gedetailleerd, hij is gepassioneerd en schrijft poëtisch.
Voor de focus en eenzaamheid die Baker zocht is soms weinig begrip. In The New Yorker schrijft Cynthia Zarin bijvoorbeeld
The book was “The Peregrine,” by J. A. Baker. First published in London, in 1967, by HarperCollins, and reissued by New York Review Classics, in 2004, the book is a story of obsession.”
Maar de handvol artikelen die bestaan over Baker bevestigen dat er zo weinig originele bronnen zijn en artikelen klinken als een echoput. De originele geest die bedacht heeft dat het boek een verhaal over obsessie is is niet te vinden. Obsessief is Baker toch niet; wel degelijk toegewijd.
Andere beschrijvingen gaan nog verder in hun conclusies over Baker. In datzelfde artikel in The New Yorker gaat een lezer van Baker nog verder.
T. H. White’s classic “The Goshawk,” published in 1951, and “H Is for Hawk,” by Helen MacDonald, which appeared in 2014, are contemporary additions. Both books are about the art of falconry, in which birds of prey, by means of deprivation and reward, are taught to hunt to please their owners. White was a self-confessed sadist (he told his friend, the writer David Garnett, that his sadistic tendencies had destroyed his love life because of his need to inflict punishment on those he loved); for White, falconry provided the opportunity for cruelty by proxy. MacDonald, who became fascinated with falconry as a child (at eight she asked for a leather hawk leash and hood for Christmas), trains a hawk to allay grief after the death of her father. White’s book is essential to MacDonald’s—she follows his darker story alongside her own more familiar how-to-get-over-it saga. She is dismissive of Baker’s book, finding it frightening: a desire for death and annihilation disguised as an elegy for nature.
Een verlangen naar dood en vernietiging? Het lijkt dat MacDonald haar eigen gewelddadige oorsprong voor haar liefde voor de valkerij projecteert op Baker. Baker was een gepassioneerd natuurliefhebber en schrijver. Maar hij trainde geen roofvogels en jaagde niet. Een mensenschuwe misantroop wellicht, maar ook iemand die van schoonheid hield en zichzelf diep kon identificeren met de slechtvalk, en er prachtig over kon schrijven.
Like the hawk, I heard and hated the sound of man, that faceless horror of the stony places. I stifled in the same filthy sack of fear. I shared the same hunter’s longing for the wild home none can know, alone with the sight and smell of the quarry, under the indifferent sky. I felt the pull of the north, the mystery and fascination of the migrating gulls. I shared the same strange yearning to be gone. I sank down and slept into the feather-light sleep of the hawk.
Dit is geen obsessie, maar identificatie. Geen verlangen naar vernietiging, maar naar begrip.
Waarschijnlijk heeft het boek van Hetty Saunders de bronnen uitgeput en zullen we nooit meer over J.A. Baker te weten komen. Met succes heeft hij de details van zijn leven privé weten te houden.
Pilgrimage
I will venture into the supreme evening When cool webs of sunlight are straying to the sea And calm sails are soothing the forelands and the speechless hill. This staff I carry is winter madness, I have stripped it of seasons Down to the livid bone The immemorial winter; With it I will cut the shapes of infinite dreams Or follow the fading of some glorious cloud.
Does it matter if you read a photobook from left to right, as we are accustomed to in the West, or from right to left? Like in Japan? Tatsuo Suzuki’s book The Sound of Waves made me wonder when I found the imprint page in the back of the book, contrary to my expectations. So I read the book in both directions (do you ‘read’ a photobook?) and found from left to right seemed the best way to experience the sequence of pictures.
The book’s title, ‘The Sound of Waves’, is so to the point. You hear the waves crashing on the beach, the sound of a band playing live in a bar, fireworks, protests in the streets, rain, the noise of a crowded city, and trains arriving at a station.
Tatsuo’s book follows a tradition of Japanese black and white photography with grainy, sometimes blurry pictures, close-ups, dense pages with little place to rest – the white space between the images is black, drawing the viewer into the book. I see Eyes everywhere, the sad eyes of the models, eyes in the crashing waves. Tatsuo Suzuki drags us through a rough night in a hectic rhythm, and we finally reach dawn (reading left to right). On the last crash of waves, the sun melts away the gloom, with care.
It’s a sensory experience Tatsuo creates. It is a coming and going of the sea, breaking waves, street smells, people marching, yelling, the sweat and sound of a fierce drummer, nearby, traffic, wailing wind, the noise of the sea, murmuring crowd, a highway, more noise.
Ik las The Gourmet Club van Junichiro Tanizaki. De meeste verhalen in deze bundel werden geschreven tussen 1911 en 1919. De verhalen doen bizar modern aan.
Het titelverhaal gaat over een groep mensen die het eten van het bijzonderste voedsel tot levensdoel hebben gemaakt. Ze vinden hun meerdere in een Chinese eetclub. De eetervaring hier wordt naar orgastische dimensies getild.
Finally the various foods collected there all at once began to roll about. The ground on which they rested suddenly thrust itself up from below—it had gone unnoticed until now because of its size, but what had seemed to be the ground was in fact a giant tongue, and all those foods were jumbled together in an immense mouth. Soon upper and lower rows of teeth began slowly to converge, like mountain ranges pushing up from the depths of the earth and downward from the sky. They started to crush the foods that rested on the tongue, and the mashed foods turned into a fluid like pus from an abscess, a kind of sludge upon the tongue’s surface. The tongue licked the four walls of the oral cavity with relish, undulating like a stingray…
Zo’n scene doet denken aan de eetscenes is Miyazaki’s Spirited Away. In de film wordt voedsel op een symbolische, barokke manier gepresenteerd. Chihiro’s ouders schransen gulzig eten naar binnen en veranderen in varkens. De bizarre vraatzuchtige eetscènes van No-Face.
In een ander verhaal leeft een man te midden van poppen. Hij heeft ze gemaakt naar het beeld van de vrouw van de verteller, een bekende actrice. De vertelling wordt steeds benauwender.
Then you’ll realize that your young and beautiful wife has fled into the film and the woman who’s there beside you now is just her shell. You’ll stare at those movies in puzzlement and think, were these films I made? Could such a radiant world have come from us, my wife and me? And in the end you’ll recognize that the films are not things you two alone created, that the dancer and the wild thing were not the products of your direction and your wife’s acting skills but had been there, living within the film, from the very beginning. They represent an ‘eternal woman,’ quite different from your wife. Your wife became the vehicle for her—that’s all—the image of that feminine spirit for a while. You both are just making a living out of her, the eternal woman. I’m sure you’ll come to realize that . . .
Tenslotte dit stukje uit een meer recent verhaal van Tanizaki, Manganese Dioxide Dreams, een fenomenaal hallucinatoir verhaal. De hoofdpersoon, onder invloed van slaappillen, bestudeert met grote associatieve kracht hetgeen we liever niet bestuderen.
The feces floating in this crimson solution are not at all repulsive. At times a fecal lump will suggest the shape of something else, such as a human face. Tonight one looks like Simone Signoret’s diabolical face, glaring at me from the red liquid. I study it, reluctant to flush the water away . . . Like fluid clay, it contorts and twists and congeals again, now into the form of a sculpted, Grecian torso.
Ik lees in “Een jaar vrij” van Karien Hoenderdos over honjok, een term die ik nog niet kende. Honjok is een term overgenomen uit Zuid-Korea en heeft betrekking op mensen die ervoor kiezen activiteiten alleen te ondernemen. Mensen die de behoefte hebben zich los te maken van de maatschappij en haar druk om in het gareel te lopen.
De maatschappelijke acceptatie van honjok is veranderd. Waar het vermijden van sociaal contact eerder werd gezien als onacceptabel en ondermijnend voor de maatschappij, ontstaat er nu meer acceptatie. De behoefte aan autonomie, om dieper met zichzelf verbonden te zijn en het leven volgens eigen waarden te leiden, wordt meer en meer erkend.
De groep wordt ontdekt als een ‘markt’ voor nieuwe producten: ander media-aanbod, eenpersoonsrestaurants, en een aanbod van voedsel gericht op eenpersoonshuishoudens – een solo-economie.
Ik moet hierbij denken aan de boeken van de Japanse schrijvers Mieko Kawakami en Sayaka Murata waarover ik eerder schreef. In hun werk worden de donkere kanten van de Japanse maatschappij weergegeven bij mensen die kiezen ervoor om zich afzijdig van de maatschappij te houden — ‘de fabriek’, zoals het in Earthlings van Murata genoemd wordt. Misschien is de Japanse maatschappij nog niet zo ver als de Zuid-Koreaanse.
Ook bij ons zien we een toename van alleenstaanden en mensen die bewust kiezen voor soloactiviteiten. Dit wordt deels gedreven door een dieper geworteld individualisme in de westerse cultuur. Maar er lijkt ook een verschil te zijn. Waar honjok een reactie is op maatschappelijke druk van ‘de fabriek’, lijkt het in het Westen iets te zijn uit de ‘wellness’-cultuur, bijvoorbeeld hier in Happinez en hier in Flow. Zo wordt honjok een statussymbool van onafhankelijkheid.
Today, in our age of digital media and ever expanding social networks, living alone can offer even greater benefits: the time and space for restorative solitude. This means that living alone can help us discover who we are as well as what gives us meaning and purpose. Paradoxically, living alone might be exactly what we need to reconnect.
To Werner Herzog, truth is a search, a quest, almost one that distinguishes us from the other, more or less intelligent animals. In this concise yet idea-packed book, he examines the truth from several interesting angles, including political, artistic, historical, and scientific perspectives. He interweaves interesting stories in his arguments, like an artist should.
He looks at people who are considered larger-than-life. Contrary to popular belief, self-proclaimed genius (my words) Elon Musk did not invent the electric car. He didn’t found Tesla. He bought that one. And he bought Twitter. With that truth, he aims to facilitate the spreading of lies. (He did found SpaceX, though.)
The word for truth in Ancient Greek is aletheia, the negation of lethe, meaning forgetfulness or oblivion. Alatheia is that which reveals what was hidden. Alatheia is like a film and photography on celluloid. There is something on it, but it has to be revealed and developed.
Art creates a truth, according to Herzog. In opera, music transforms almost the craziest, unthinkable stories into wondrous truths. (Herzog directed several operas.)
Herzog’s film Family Romance tells the story of how, in Japan, actors are hired to replace a father or husband in their real life. Actors stand in for the father of a girl, the broom for a marriage, and an employee receiving a scrubbing. After the movie was released, Japanese broadcaster NHK produced a documentary about the company that hires out these actors, referred to in Herzog’s movie as Family Romance, and about the people who hire its actors. A bizarre double world emerges in this documentary. A client of the ‘Family Romance’ service was interviewed and questioned about why he wanted the actor to take his place in real life. After the documentary was finished, NHK discovered that the client they had interviewed was also an actor who had been hired to replace the original client. The argument was that the actor could portray the client more effectively than the client himself. Because the actor can speak the absolute truth, and the real person could do nothing but lie. Still with me?
In another movie of his, Herzog plays a priest. He meets a stranger and records a confession from this stranger for the film. During the act, he fabricates several facts as a priest, which the confessor greedily accepts, and the confession is more honest and well-meant than it could ever have been in real life. Making the fake confession more truthful than a real one.
Another story unfolds in Russia during the time of Czarina Catherine II. Potemkin villages were villages created as fronts, much like movie sets, to give the Russian czarina the impression of a prosperous country. A staged world similar to the North Korean Peace Village. Or the Truman Show.
In his films, Herzog attributes celebrity quotes that could have been said, but which he fabricated. He believes that this made-up truth is also a truth: an ecstatic, more profound truth.
Another bizarre story is that of a man on death row who continued to believe in his self-made innocence to the end, even though he was guilty, believing his concoctions til the end. This story reminded me of the song “The Mersey Seat” by Nick Cave & The Bad Seeds. In this unsettling song, a condemned man continues to believe in his innocence until just before his execution, but the truth catches up with him.
And in a way I’m yearning To be done with all this measuring of proof Of an eye for an eye And a tooth for a tooth And anyway I told the truth And I’m afraid I told a lie
The Electrician, by Boris Eldagsen
Of course, AI is impossible to ignore, and Herzog explores the fake images it can generate, such as the AI-created photograph that was awarded the top prize at the Sony Photo Awards.
Herzog discusses how we can protect ourselves from being deceived by fakes. He recommends always approaching information with skepticism—assuming it might be false—and diligently verifying the truth behind any claim. He emphasizes that any request to transfer money should be treated as a red flag. In his view, the digital world is inherently unreliable.
According to Herzog, what helps us navigate this uncertainty are three key practices:
Education
Reading extensively
Walking regularly, with minimal distractions or baggage
In the final chapter, Herzog admits that there is no definitive “future of truth.” Instead, the search for truth remains an essential, existential pursuit.
I read the book in its Dutch translation. When I wanted to buy it for a friend in the US, I discovered—somewhat surprisingly—that the English translation is not yet available. It is scheduled for release in September 2025.
I went to this conference in Portland, Oregon. I had never been to Portland. The most impressive thing about Portland during this short visit, I found, is its Steel Bridge (A rabbit hole on itself. By the looks of it, you would suppose it is a relic from an industrial past, but actually it is still in use. It has its own Wikipedia page). The Japanese Gardens of Portland seem great, but I did not have enough time to visit them. And not giving it priority, having seen the real thing in Japan itself.
On the plane back home, I finished reading my book (The Invisible Gorillaby Christopher Chabris and Daniel Simons) and randomly took the next book from the stack on my e-reader: Aimee Bender’s The Butterfly Lampshade.
A girl with a mentally ill mother gets to live with her aunt and uncle… In Portland. When she visits them, she takes that same Red Line from the airport to the City Center to her aunt’s house, as I had been on that week.
There is no coincidence.
The book starts with a brilliant and moving phone conversation between the mother, the aunt, and the little girl.
