Het volgende boek op het stapeltje is Hagers Peeters’Wasdom. Gedichten. Die lees je niet back-to-back dus ik open Pieter Steinz’ Het Web van de Wereldliteratuur ernaast. Dat is mijn leesplan.
Ik open een brief in een witte enveloppe aan de heer De Greef. De brief blijkt van DUO en gericht aan mijn zoon.
Geachte heer De Greef,
De bedragen voor volgend jaar zijn vastgesteld. Het gaat over het product:
Aanvullende beurs
Welke gegevens van u zijn gebruikt voor de berekening van de aanvullende beurs van uw kind(eren), leest u in het bericht dat voor u klaarstaat in > Mijn DUO. Meer informatie over de aanvullende beurs kunt u lezen op duo.nl/extrageld
DUO verkoopt dus tegenwoordig producten. Financiële producten. De studieschuld van onze kinderen is een product met winstoogmerk geworden. Met dank aan de partijen die toegankelijkheid van het onderwijs zo hoog in het vaandel hadden.
Later:
Ik lees nog steeds Wasdom en de editie Aaah! van Hard//hoofd magazine. Een moeilijke mix want beide vereisen hun eigen mindset, maar laten zich ook moeilijk Binge-lezen.
Later: Ik lees Aaah! van Hard Hoofd uit. Leuk afwisselend, verfrissend.
Nog later:
Ik lees Wasdom uit. Moet ik nog eens lezen. Gedichten die je leest als een liedje. Misschien staat het ook wel zo in de tekst. Als je niet oplet, hoor je het niet.
Thomas Piketty en Michael Sandel schreven Gelijkheid (Equality). Het boek verscheen dit jaar, maar het voelt als een boek out of time in onze door verrechtsing en populisme gedomineerde tijd, waarin een streven naar gelijkheid weinig prioriteit lijkt te hebben. Thomas Piketty is een Franse econoom en schrijver, Sandel een Amerikaanse filosoof. Samen schreven ze Gelijkheid, in losse dialoogvorm, over hoe de ongelijkheid op economisch en politiek vlak, maar ook op het vlak van waardigheid, is gegroeid in de afgelopen decennia, en hoe deze zou kunnen worden hersteld.
Twee belangrijke instrumenten die de auteurs bespreken voor het verminderen van ongelijkheid zijn herverdeling en decommodificatie. (Ze ‘bespreken’ het in bijna letterlijke zin: de vorm van het boekje is die van een tweegesprek.) Bij decommodificatie worden economische sectoren buiten het winststreven van de markten gehouden. Denk aan onderwijs, gezondheidszorg en openbaar vervoer. Hierdoor kan de overheid beter sturen zodat de diensten beschikbaar blijven voor het hele volk en niet alleen voor degenen die het kunnen betalen.
Herverdeling is een ander mechanisme dat kan worden ingezet om vermogen eerlijker te verdelen, bijvoorbeeld door middel van een progressief belastingstelsel.
Problematisch in de politieke context is dat beide mechanismen door Westerse regeringen over de afgelopen decennia zijn afgebroken, vooral ook door partijen met een sociale inslag. Voorbeelden zijn Clinton, die vol inzette op het door Reagan gestarte marktdenken in overheidsdiensten, en Obama, die tijdens de financiële crisis van 2008/2009 commerciële ondernemingen moest uitkopen met grote sommen publiek geld. Ook in ons land zijn dergelijke voorbeelden eenvoudig te vinden waarbij marktwerking in publieke diensten door linkse partijen werd geaccordeerd of zelfs geïnitieerd: het openbaar vervoer, de energievoorziening, het zorgstelsel.
Sandel en Piketty voeren een discussie in het boek over de toegankelijkheid van universitair onderwijs voor mensen met lagere inkomens. Maar ook over het verbeteren van de waardering in de maatschappij voor mensen die lager zijn opgeleid.
Het verbeteren van de volksvertegenwoordiging van lager opgeleiden is ook een punt van aandacht in het boek. Hoe kunnen we deze groepen beter vertegenwoordigd krijgen in het parlement en vertegenwoordigende organen? Door een ander kiesstelsel?
Het populisme heeft de ongelijkheid aangegrepen om de politieke macht naar zich toe te trekken. Door de grieven van deze mensen aan te spreken hebben ze veel stemmen uit deze groepen weten te bemachtigen. Andere politieke partijen hebben vooralsnog grote moeite deze mensen aan te spreken. De partijen aan de linkerkant van het politieke spectrum hebben de vrije markt omarmd zonder daarbij de gemeenschapszin in overweging te nemen, zonder oog voor de impact op lokale markten en industrieën.
Open grenzen, zo blijkt, leiden ook tot ander internationaal beleid. De scheefgroei die is ontstaan, is een gevolg van het ontbreken van een goed internationaal beleid. Het antwoord van Trump, terugkeren naar nationale belangen, is juist een beweging in de verkeerde richting. We zouden juist moeten kijken naar verder gaande internationale afspraken: over minimumlonen, over fatsoenlijke vennootschapsbelastingen voor internationaal opererende bedrijven, over milieumaatregelen, afspraken die ervoor zorgen dat lokale economieën worden beschermd. Zo ontstaat een beeld: identiteit en waardigheid van minder rijken moet op de agenda komen, het beteugelen van de kosten van de vrije markt op bijvoorbeeld het klimaat, het beschermen van nationale markten door internationale afspraken.
In het internationale politieke klimaat dat de afgelopen jaren is ontstaan, lijkt elke afspraak een loze belofte, als er überhaupt al een bereidheid is om tot afspraken te komen. Het overleven van politieke leiders lijkt belangrijker dan de belangen van de bevolking, en het opbouwende en praktische betoog van Piketty en Sandel lijkt helaas iets voor een verre toekomst.
Ik lees de droom terug in mijn opschrijfboekje. Oktober 2022 zegt de notitie.
Ongeïnspireerd sjok ik langs het strand van Bergen aan Zee, dan terug naar het dorp. Loop binnen bij een tentoonstelling in het vredeskerkje. Hoog tegen de muur, op een krankzinnige plek, hangt een schilderij van mijn oom.
Ik rijd door naar Schoorl, doe een boodschap bij de supermarkt. Het klimduin is gevuld met toeristen en dagjesmensen. Ongeïnspireerd lummel ik rond met mijn camera. Ik heb zin in een patatje, maar niet in de lange rij voor de snackbar. Bij de patatkraam op de parkeerplaats heeft een dame met een geel hoedje en een paarsblauwe bloemetjesjurk een enorme hoeveelheid Vietnamese loempia’s besteld. De glimlachende Vietnamees heeft zijn handen vol aan de groeiende stapel gefrituurde loempia’s. De vrouw houdt een enorme Ikea tas open.
Via Camperduin rijd ik naar Petten, over de lijnrechte weg langs de Hondsbossche zeewering.
Bij Petten word ik wakker in een boerderij. In het grasveld naast de boerderij is een enorm schip geparkeerd. Ik wandel naar Petten, eet een patatje, wandel terug en bekijk het schip in de tuin van de boerderij. Het schip wordt bemand door verfletste poppen met zwarte kraalogen in grijze gezichten.
In de wei langs een onaanzienlijk polderweggetje staat een wit paard van Rob Scholte. Even verderop staat een echt paard, een schimmel. Ik probeer een foto te maken van het echte paard en het kunstpaard. Loop een stukje door naar een vervallen schuurtje. Uit het dak van het schuurtje steekt een maaiveld van verroeste schroeven. Schuurtje, paard van Rob, schimmel, ik probeer ze te combineren in een foto. Langs de dijk komt een meisje met een paard aan de hand naar me toe lopen. Meisje ook erbij. Is het een foto? Een droom? Ik weet het zo net nog niet.
Vandaag lopen we de wijnroute. Elf kilometer, zegt de app. Maar al gauw begrijpen we dat die elf kilometers in Zuid-Limburg niet de kilometers zijn die we bij ons in het vlakke polderland kunnen weglopen. Hier slingert het omhoog, over paden die door regenval tot rotsige geulen zijn omgevormd. Een heel andere ervaring voor onze knieën en kuiten, en heel vreemd, de spieren op mijn scheenbeen. Hier in Nederland, door bossen met varens van een meter hoog, tropisch bijna. Langs door neerkletterend water uitgesleten paden langs de heuvels naar beneden, onze enkels verzwikkend aan de losgespoelde stenen. Tussen wijngaarden door. Solaris, Cabernet Cortis, Johanniter, Souvignier Gris, Auxerrois en Chardonnay, meest onbekende druiven waarvan we later flessen halen bij een licht-elitaire winkel die prachtig gelegen is op de rand van een heuvel. Met pijn in de benen proeven we een glas – dat mag bij uitzondering want eigenlijk moeten we daarvoor bij het smaaklokaal in het dorp zijn, en een kan nog net want we zijn met de auto.
Het wordt een regenachtige dag, vertelt het weerbericht. Maar ik ga niet de hele dag binnenzitten. Ik stippel een wandeling uit, iets meer dan twee uur wat precies moet passen tussen de regenbuien die Buienradar voorspelt. Ik krijg drie man mee.
We lopen door de duinen naar het zuiden en daarna de polder in. Daar begint het te regenen. De regen houdt aan tot in Midsland. In het dorp is een toeristisch overblijfsel van een veemarkt aan de gang. Rond de kerk staan koeien en schapen, maar niet erg veel. Een bandje speelt country & western covers. In de Dorpsstraat hebben winkeliers kraampjes opgezet om lokale spullen te verkopen, vooral etenswaar. De kroegen zijn al open.
Als boer verklede eilanders in te schone overalls staan met twee of meer bierglazen in de hand ontspannen te kletsen. Sommigen hebben een doos nieuwe klompschoenen onder hun arm geklemd. Gegavi is het merk, het Nike onder de schoenklompen. Men eet op houtskool gegrilde hamburgers en vlees met saus op broodjes.
We lopen door de weilanden naar Formerum. Dan weer naar het noorden en door de duinheide terug naar West aan Zee. Dan drinken wij ook een drankje.
De conducteur wijst een ouder gezelschap de laatste vrije plaatsen in de coupe. Een van de dames lijkt conversationeel incontinent: ze praat over alles wat ze doet en maakt daar een warboel van woorden en zinnen van.
‘Ik zit lekker ruim, kan lekker lezen zo … Hoe laat komen we in Arnhem? … Bingo! Je bent in de war met gehakt … Zo! Dat hebben we opgelost … De NS gaat in de spits reizen op rustige treinen met minder zitplaatsen.’
De man is dovig en vraagt zo nu en dan wat ze zegt. Dan herhaalt ze een paar zinnen.
Een ander stel zit rechtop bij het raam en zegt niets tegen elkaar. Een man met dikke, vers geschoren wenkbrauwen maakt een puzzel in de krant. Een vrouw met dikke spataderen leest A Secret Life van Claire Tomalin over Katherine Mansfield. Ik kende Katherine Mansfield niet en googelde haar. Ze blijkt een interessant mens, lees ik op de Wikipedia-pagina over haar.
In 1909 huwde ze de tien jaar oudere musicus George Bowden om hem de volgende dag reeds te verlaten (zonder dat iemand ooit duidelijk is geworden waarom). Zwanger van een andere man verbleef ze vervolgens enige maanden in het buitenland, waar ze een miskraam kreeg, en materiaal opdeed voor haar eerste verhalenbundel. Terug in Engeland knoopte Mansfield vriendschappen aan met modernistische schrijvers zoals D.H. Lawrence en Virginia Woolf en begon een relatie met de literatuurcriticus John Middleton Murry, met wie ze 1912 en 1915 de literaire bladen Rhythm en The Blue Review redigeerde.
‘Lukt het?’, vraagt de conducteur aan de man met de puzzel. De man kijkt niet op. ‘Bijna,’ zegt hij en laat de puzzel aan de conducteur zien als bewijs.
De dame naast me is onverstoorbaar.
‘Ze eet pasta met mayo. Gaat een wildvreemde vrouw met een bord spaghetti bij haar aan tafel zitten. Er komt een scooter voorrijden. Een man met een fez op zijn hoofd stapt af, je weet wel zo’n hoedje met een pluimpje eraan, maar het blijkt een vrouw te zijn. Ze lijkt op Kluk Kluk, van Pipo de clown. Ze zegt “eet smakelijk” tegen de pasta etende dames als ze langsloopt. “Als het niet intensief is blijft het niet hangen”, zegt de vrouw van de spaghetti tegen de vrouw met de pasta met mayo.’
We zijn weer thuis na een weekje in het uiterste zuiden van Limburg met zijn on-Nederlandse heuvellandschap.
Het huis ruikt fris, naar hout. Als nieuw, maar dat is het natuurlijk niet meer, na 20 jaar. De hond verdwijnt helemaal uit zichzelf de rest van de avond in haar mand. De spullen snel opgeruimd en een wasje draaien. Pantoffels aan. In de tuin is alles zichtbaar gegroeid. Een stapeltje post dat morgen nieuwsgierig geopend kan worden. Een fijne lege koelkast.
Ik denk terug aan toen we terugkwamen van Japan en ons huis ook zo hernieuwd en uitgerust rook. Toen wilden we terug. Terug naar die cultuur, vriendelijke mensen, de subtiliteit, de frisse energie. Nu voel ik vooral weerstand tegen mijn eigen kneuterigheid.
Een haiku bevat een woord dat het seizoen aanduidt. En heeft drie regels met achtereenvolgens vijf, zeven en weer vijf lettergrepen.
Ik probeer:
Collie opgekruld Op de mat bij de schuurdeur Natte hondengeur
Geen sterke indicator, maar de natte hondengeur kan de herfst aanduiden. Allemaal geleerd van Paulien Cornelisse. Maar waar ik dat heb geleerd staat er in mijn aantekeningen niet bij. Haar boekje Japan in honderd kleine stukjes? Het boekje is uit de boekenkast verdwenen. Misschien toch gezien op tv, bij Tokidoki?
Langs de route hangen gelamineerde A4’tjes aan lantaarnpalen en hekjes. ‘100 euro Finderlohn’ voor de vinder van de Duitse trouwring.
De ring op de foto lijkt verdacht veel op The One Ring, de ring van de Heer van Mordor. De ring, niet in Dol Guldur, maar hier in het heuvelland van de Limburgse hobbits. Is Sauron zijn ring kwijt? Honderd euro voor de vinder!
Een jongetje gaat op zijn knieën. Ziet iets glinsteren, graaft met zijn blote handen zijn nagels stuk. Honderd euro!, hij kan niet eens bedenken wat hij daar allemaal voor kan kopen.
Een hond loopt langs en steekt nieuwsgierig zijn kop in het gat dat de jongen heeft gegraven. De hond snuift, wroet in het gat, steeds driftiger. Het gat wordt groter en dieper. Een rode doek wordt zichtbaar. De hond graaft door, aarde opwerpend. Hij zet zijn tanden in de doek, rukt, en graaft weer. Even later trekt de hond de doek met een ruk uit het gat. Het is een zakdoek, en rode boeren zakdoek met donkerblauwe paisley ornamenten.
‘Hier!’ roept de jongen tegen de hond. De hond legt de zakdoek voor hem neer. In het midden van de zakdoek zit een knoop. De stof is om iets glinsterends geknoopt.
‘De ring?’, denkt de jongen.
Met zijn nagels weet hij de knoop los te maken en trekt de zakdoek uit de ring. Hij bekijkt de ring van dichtbij. In het goud zijn zilveren putjes aangebracht waarin kleine diamantjes flonkeren. De jongen steekt zijn wijsvinger in de ring.
Door de Lankies, de volkstuintjes in de duinen bij Egmond aan Zee. Hier zijn de zandpaden voorzien van een laag hooi die het wandelen lichter maakt. Verderop in de duinen verandert het pad in droog rul zand. Zeker tegen de duinen op is het soms ploeteren.
Bij een duinmeertje is het pad afgesloten. Een dame met een hond die eerder nog schuldig met een kromme rug op een duin zat, loopt hier bij een strandslag tussen de duinen door het strand op. Een hardloper passeert me en volgt de dame het strand op.
Ik loop door een vaag herkenbaar pad om het meer, en kan dan het pad van de route op mijn kaartje terugvinden.
Een klein stukje over het fietspad van Het Woud naar Bergen aan Zee. Het is nog vroeg genoeg voor slierten racefietsers. Even verderop aan de andere kant van het fietspad weer de duinen in. Valkjes bidden tegen de helle hemel. Ik staar traanogend.
Bij een meertje laat een groepje ruiters hun paarden drinken. Een mooie foto, maar ik heb iets verkeerds gedaan bij het scherpstellen, zie ik thuis. Het landschap is hier vreemd, een steppeachtig duinlandschap met afgevlakte Teletubbie-heuvels.
Zwarte plekken met berken waar de hooglanders doorheen hebben lopen baggeren en hun diepe voetstappen hebben achtergelaten. Een heuvellandschap met lage eikjes die tegen beter weten in proberen een eikenbos te vormen.
Het lage bos leidt me tot de weg naar Bergen aan Zee. Ik stop even om het zand uit mijn schoenen te kloppen. Een stukje over een tegelpad langs de weg en dan weer zuidwaarts het bos in. Een stuk over de onduidelijke grens tussen bos en duin. Ik sla een uitkijkpunt over en dus een steile klim. Het is weer zwoegen door het zand.
Tussen Wimmenum en Egmond aan den Hoef is op een stuk bollengrond een nieuw natuurgebied aangelegd. Dat kunnen wij, natuur aanleggen. En onderhouden. Is het dan nog natuur te noemen, of is het gewoon een project van PWN geworden?
Ik had meer water mee moeten nemen.
Staat uiteindelijk de teller op bijna 17 kilometer, 5 meer dan gepland.
