De conducteur wijst een ouder gezelschap de laatste vrije plaatsen in de coupe. Een van de dames lijkt conversationeel incontinent: ze praat over alles wat ze doet en maakt daar een warboel van woorden en zinnen van.
‘Ik zit lekker ruim, kan lekker lezen zo … Hoe laat komen we in Arnhem? … Bingo! Je bent in de war met gehakt … Zo! Dat hebben we opgelost … De NS gaat in de spits reizen op rustige treinen met minder zitplaatsen.’
De man is dovig en vraagt zo nu en dan wat ze zegt. Dan herhaalt ze een paar zinnen.
Een ander stel zit rechtop bij het raam en zegt niets tegen elkaar. Een man met dikke, vers geschoren wenkbrauwen maakt een puzzel in de krant. Een vrouw met dikke spataderen leest A Secret Life van Claire Tomalin over Katherine Mansfield. Ik kende Katherine Mansfield niet en googelde haar. Ze blijkt een interessant mens, lees ik op de Wikipedia-pagina over haar.
In 1909 huwde ze de tien jaar oudere musicus George Bowden om hem de volgende dag reeds te verlaten (zonder dat iemand ooit duidelijk is geworden waarom). Zwanger van een andere man verbleef ze vervolgens enige maanden in het buitenland, waar ze een miskraam kreeg, en materiaal opdeed voor haar eerste verhalenbundel. Terug in Engeland knoopte Mansfield vriendschappen aan met modernistische schrijvers zoals D.H. Lawrence en Virginia Woolf en begon een relatie met de literatuurcriticus John Middleton Murry, met wie ze 1912 en 1915 de literaire bladen Rhythm en The Blue Review redigeerde.
‘Lukt het?’, vraagt de conducteur aan de man met de puzzel. De man kijkt niet op. ‘Bijna,’ zegt hij en laat de puzzel aan de conducteur zien als bewijs.
De dame naast me is onverstoorbaar.
‘Ze eet pasta met mayo. Gaat een wildvreemde vrouw met een bord spaghetti bij haar aan tafel zitten. Er komt een scooter voorrijden. Een man met een fez op zijn hoofd stapt af, je weet wel zo’n hoedje met een pluimpje eraan, maar het blijkt een vrouw te zijn. Ze lijkt op Kluk Kluk, van Pipo de clown. Ze zegt “eet smakelijk” tegen de pasta etende dames als ze langsloopt. “Als het niet intensief is blijft het niet hangen”, zegt de vrouw van de spaghetti tegen de vrouw met de pasta met mayo.’
We zijn weer thuis na een weekje in het uiterste zuiden van Limburg met zijn on-Nederlandse heuvellandschap.
Het huis ruikt fris, naar hout. Als nieuw, maar dat is het natuurlijk niet meer, na 20 jaar. De hond verdwijnt helemaal uit zichzelf de rest van de avond in haar mand. De spullen snel opgeruimd en een wasje draaien. Pantoffels aan. In de tuin is alles zichtbaar gegroeid. Een stapeltje post dat morgen nieuwsgierig geopend kan worden. Een fijne lege koelkast.
Ik denk terug aan toen we terugkwamen van Japan en ons huis ook zo hernieuwd en uitgerust rook. Toen wilden we terug. Terug naar die cultuur, vriendelijke mensen, de subtiliteit, de frisse energie. Nu voel ik vooral weerstand tegen mijn eigen kneuterigheid.
Een haiku bevat een woord dat het seizoen aanduidt. En heeft drie regels met achtereenvolgens vijf, zeven en weer vijf lettergrepen.
Ik probeer:
Collie opgekruld Op de mat bij de schuurdeur Natte hondengeur
Geen sterke indicator, maar de natte hondengeur kan de herfst aanduiden. Allemaal geleerd van Paulien Cornelisse. Maar waar ik dat heb geleerd staat er in mijn aantekeningen niet bij. Haar boekje Japan in honderd kleine stukjes? Het boekje is uit de boekenkast verdwenen. Misschien toch gezien op tv, bij Tokidoki?
Langs de route hangen gelamineerde A4’tjes aan lantaarnpalen en hekjes. ‘100 euro Finderlohn’ voor de vinder van de Duitse trouwring.
De ring op de foto lijkt verdacht veel op The One Ring, de ring van de Heer van Mordor. De ring, niet in Dol Guldur, maar hier in het heuvelland van de Limburgse hobbits. Is Sauron zijn ring kwijt? Honderd euro voor de vinder!
Een jongetje gaat op zijn knieën. Ziet iets glinsteren, graaft met zijn blote handen zijn nagels stuk. Honderd euro!, hij kan niet eens bedenken wat hij daar allemaal voor kan kopen.
Een hond loopt langs en steekt nieuwsgierig zijn kop in het gat dat de jongen heeft gegraven. De hond snuift, wroet in het gat, steeds driftiger. Het gat wordt groter en dieper. Een rode doek wordt zichtbaar. De hond graaft door, aarde opwerpend. Hij zet zijn tanden in de doek, rukt, en graaft weer. Even later trekt de hond de doek met een ruk uit het gat. Het is een zakdoek, en rode boeren zakdoek met donkerblauwe paisley ornamenten.
‘Hier!’ roept de jongen tegen de hond. De hond legt de zakdoek voor hem neer. In het midden van de zakdoek zit een knoop. De stof is om iets glinsterends geknoopt.
‘De ring?’, denkt de jongen.
Met zijn nagels weet hij de knoop los te maken en trekt de zakdoek uit de ring. Hij bekijkt de ring van dichtbij. In het goud zijn zilveren putjes aangebracht waarin kleine diamantjes flonkeren. De jongen steekt zijn wijsvinger in de ring.
Door de Lankies, de volkstuintjes in de duinen bij Egmond aan Zee. Hier zijn de zandpaden voorzien van een laag hooi die het wandelen lichter maakt. Verderop in de duinen verandert het pad in droog rul zand. Zeker tegen de duinen op is het soms ploeteren.
Bij een duinmeertje is het pad afgesloten. Een dame met een hond die eerder nog schuldig met een kromme rug op een duin zat, loopt hier bij een strandslag tussen de duinen door het strand op. Een hardloper passeert me en volgt de dame het strand op.
Ik loop door een vaag herkenbaar pad om het meer, en kan dan het pad van de route op mijn kaartje terugvinden.
Een klein stukje over het fietspad van Het Woud naar Bergen aan Zee. Het is nog vroeg genoeg voor slierten racefietsers. Even verderop aan de andere kant van het fietspad weer de duinen in. Valkjes bidden tegen de helle hemel. Ik staar traanogend.
Bij een meertje laat een groepje ruiters hun paarden drinken. Een mooie foto, maar ik heb iets verkeerds gedaan bij het scherpstellen, zie ik thuis. Het landschap is hier vreemd, een steppeachtig duinlandschap met afgevlakte Teletubbie-heuvels.
Zwarte plekken met berken waar de hooglanders doorheen hebben lopen baggeren en hun diepe voetstappen hebben achtergelaten. Een heuvellandschap met lage eikjes die tegen beter weten in proberen een eikenbos te vormen.
Het lage bos leidt me tot de weg naar Bergen aan Zee. Ik stop even om het zand uit mijn schoenen te kloppen. Een stukje over een tegelpad langs de weg en dan weer zuidwaarts het bos in. Een stuk over de onduidelijke grens tussen bos en duin. Ik sla een uitkijkpunt over en dus een steile klim. Het is weer zwoegen door het zand.
Tussen Wimmenum en Egmond aan den Hoef is op een stuk bollengrond een nieuw natuurgebied aangelegd. Dat kunnen wij, natuur aanleggen. En onderhouden. Is het dan nog natuur te noemen, of is het gewoon een project van PWN geworden?
Ik had meer water mee moeten nemen.
Staat uiteindelijk de teller op bijna 17 kilometer, 5 meer dan gepland.
Parkeren bij Verlaat is even zoeken. Ook in dit minidorp moeten de auto’s al naar parkeervakken worden verwezen. Buiten het dorp zijn de bermen ervoor vrijgemaakt.
Even verderop spreekt een tegemoet komende wandelaar ons aan.
‘Ha, echte wandelaars!’ roept hij al van een afstandje.
‘Echte wandelaars? Hoezo?’
‘Jullie schoenen!’ zegt hij. Hij wijst en kijkt naar zijn sandalen. Hij spreekt met een zwaar West-Fries accent dat ik niet zal proberen op te schrijven.
‘Is het hekje nog gesloten?’
Er ontstaat een gesprek over een hekje dat voor de opgang naar het kippenbruggetje zou moeten staan. Maar uiteindelijk begrijp ik welk hekje hij bedoelt en begrijpt hij dat er helemaal geen hekje meer is.
‘Deer zelle ze blait mee weze!’
Oké, een beetje West-Fries. Waar ik vandaan kom zouden ze ‘bloit’ hebben gezegd, niet ‘blait’, maar ook het West-Fries heeft weer zijn varianten.
Door Waarland en de landen daaromheen eentonig langs de autoweg weer naar het kanaal. Over een dicht met distels begroeid pad, de schapen doen hier half werk, langs het water terug naar Verlaat.
Waarland, Kanaal Alkmaar Omval – Kolhorn, verkrijgbaar als fine-art print
De poes komt verbaasd aanlopen, blijft voor de openstaande schuifdeuren staan en snuift. Hij kijkt de kamer rond alsof hij niet kan geloven dat de deuren open staan. Stapt dan toch naar binnen.
Het zachte geraas van de snelweg een paar kilometer verderop dringt door de huiskamer binnen. Ook het gekoer van de duif in de coniferen dringt door, een vliegtuig dat, hoog nog, daalt en met een kreun zijn flaps neerlaat. De koelte van de zomerochtend stroomt door de kamer. De zon, laag nog, bleekt de hemel wit.
Het wordt een warme dag. Rossig licht zet de tafel in een vaal-oranje gloed. Het leidt me allemaal op een niet onprettige manier af van mijn boek.
Aan de gordijnrails van het ziekenhuisbed hangt een bordje.
‘U bent in het ziekenhuis van Alkmaar’.
De vrouw in het bed murmelt met gesloten ogen.
‘Heel veel sterkte met het verwerken van dit verlies. Ik hoop dat je net zo veel mooie herinneringen hebt aan X als ik.’
Het is even stil.
‘Stugge handen ruiken naar terpentine, zwarte randen van de rubber seal, rode krassen van de conifeer die zijn taaie takken met tegenzin pas loslaat als hij je armen heeft kunnen vastgrijpen. Sterke koffie, boterhammen met kaas die slap is van de warmte.’
De vrouw is onrustig. Wrijft over de slang in haar neus.
‘Wit brood, biefstuk erop, in een laagje jus uit de pan die op de kachel verder pruttelt.’
Het apparaat naast haar begint te piepen. Zusters in witte uniformen schieten de kamer in. Het bed met de vrouw erin wordt weggereden. Het bordje aan de gordijnrails bungelt na.
Voor me loopt een hond die met zijn baasje uit wandelen is. De hond moet zijn baasje meetrekken. Als er een vreemde hond in de buurt komt moet hij woest blaffen om de suf kijkende bordercollie op afstand te houden. Zijn baasje trekt de riem kort dus hij moet ook grauwen naar de andere hond. Het baasje laat de riem vieren, dus blaft de hond de andere hond na.
‘Het is hard werken’, zegt het baasje tegen een man op een bankje.
Fifteen years ago, relatively little was known about Baker. This was partly due to the writer’s strategic development of his own mystery. In the winter of 1967, he was given an Arts Council award of £1,200. The Daily Telegraph reported on the award: “The most unusual of the [recipients] is John Baker, who lives in a council house in Essex and does not want to say which town in case the neighbours discover what he does. He has no telephone and never leaves his home.
Hetty Saunders kreeg toegang tot de archieven van J.A. Baker. Maar zelfs Saunders weet daarmee de biografie van deze teruggetrokken levende schrijver niet meer volume te geven dan zo’ 140 pagina’s. De rest van het boek deelt een selectie uit de gedichten die Baker schreef, en stukken uit de archieven.
Baker was een man die erg op zichzelf was. Hij had een paar vrienden, die hij trouw bleef. Zijn schrijven was uiterst precies, zijn observaties zijn precies en gedetailleerd, hij is gepassioneerd en schrijft poëtisch.
Voor de focus en eenzaamheid die Baker zocht is soms weinig begrip. In The New Yorker schrijft Cynthia Zarin bijvoorbeeld
The book was “The Peregrine,” by J. A. Baker. First published in London, in 1967, by HarperCollins, and reissued by New York Review Classics, in 2004, the book is a story of obsession.”
Maar de handvol artikelen die bestaan over Baker bevestigen dat er zo weinig originele bronnen zijn en artikelen klinken als een echoput. De originele geest die bedacht heeft dat het boek een verhaal over obsessie is is niet te vinden. Obsessief is Baker toch niet; wel degelijk toegewijd.
Andere beschrijvingen gaan nog verder in hun conclusies over Baker. In datzelfde artikel in The New Yorker gaat een lezer van Baker nog verder.
T. H. White’s classic “The Goshawk,” published in 1951, and “H Is for Hawk,” by Helen MacDonald, which appeared in 2014, are contemporary additions. Both books are about the art of falconry, in which birds of prey, by means of deprivation and reward, are taught to hunt to please their owners. White was a self-confessed sadist (he told his friend, the writer David Garnett, that his sadistic tendencies had destroyed his love life because of his need to inflict punishment on those he loved); for White, falconry provided the opportunity for cruelty by proxy. MacDonald, who became fascinated with falconry as a child (at eight she asked for a leather hawk leash and hood for Christmas), trains a hawk to allay grief after the death of her father. White’s book is essential to MacDonald’s—she follows his darker story alongside her own more familiar how-to-get-over-it saga. She is dismissive of Baker’s book, finding it frightening: a desire for death and annihilation disguised as an elegy for nature.
Een verlangen naar dood en vernietiging? Het lijkt dat MacDonald haar eigen gewelddadige oorsprong voor haar liefde voor de valkerij projecteert op Baker. Baker was een gepassioneerd natuurliefhebber en schrijver. Maar hij trainde geen roofvogels en jaagde niet. Een mensenschuwe misantroop wellicht, maar ook iemand die van schoonheid hield en zichzelf diep kon identificeren met de slechtvalk, en er prachtig over kon schrijven.
Like the hawk, I heard and hated the sound of man, that faceless horror of the stony places. I stifled in the same filthy sack of fear. I shared the same hunter’s longing for the wild home none can know, alone with the sight and smell of the quarry, under the indifferent sky. I felt the pull of the north, the mystery and fascination of the migrating gulls. I shared the same strange yearning to be gone. I sank down and slept into the feather-light sleep of the hawk.
Dit is geen obsessie, maar identificatie. Geen verlangen naar vernietiging, maar naar begrip.
Waarschijnlijk heeft het boek van Hetty Saunders de bronnen uitgeput en zullen we nooit meer over J.A. Baker te weten komen. Met succes heeft hij de details van zijn leven privé weten te houden.
Pilgrimage
I will venture into the supreme evening When cool webs of sunlight are straying to the sea And calm sails are soothing the forelands and the speechless hill. This staff I carry is winter madness, I have stripped it of seasons Down to the livid bone The immemorial winter; With it I will cut the shapes of infinite dreams Or follow the fading of some glorious cloud.
